Qurg'oqchilik davrida rekord hosil olgan fermer xo'jaligi

O‘tgan yili mamlakatimiz qishloq xo‘jaligi qurg‘oqchilikdan jiddiy zarar ko‘rdi. Biroq, janubda qurg'oqchilikda rekord hosil olgan fermer xo'jaligi bor. Bu Qizilo‘rda viloyatidagi “Mag‘jan and K” mas’uliyati cheklangan jamiyati 28 yildan buyon sholi, bug‘doy, beda yetishtirish bilan shug‘ullanadi. Korxona o‘tgan yili 5 ming 100 gektar maydonga sholi ekib, har gektaridan 64 sentnerdan hosil oldi. Viloyat bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkich 50 sentnerdan oshmaydi. Boshqalar ziyon ko‘rgan paytda aksiyani muvaffaqiyatli yakunlagan kompaniya vakillari o‘z tajribalari bilan o‘rtoqlashdi.

O‘g‘it yetkazib berish usuli yangilandi

Sholi yetishtirishning muhandislik tizimi Sovet hukumati davrida ishlab chiqilgan. Urug‘larni saqlash, ekish, parvarishlash, oziqlantirish va yig‘ib olish kabi butun texnologik zanjir shunga muvofiq amalga oshiriladi. Ammo yangi navlarning paydo bo'lishi uchun zamonaviy usullarga ehtiyoj paydo bo'ldi.

Sheriklik agronomi Asqar Aliakbarovning aytishicha, yangi navlarni an’anaviy usulda urug‘lantirishning iloji yo‘q. – Shu bois mineral o‘g‘itlarni joriy etish tizimini qayta ko‘rib chiqdik, urug‘larni oziqlantirish usulini tubdan o‘zgartirdik. Bahorda asosiy o'g'itlash uchun faqat amfos va ammoniy sulfatdan foydalanamiz. Yozda vegetatsiya davrida oziqlantirish uchun karbamid mavjud. Ko‘pgina fermer xo‘jaliklarida o‘suv davriga qarab oziqlantirishga unchalik ahamiyat berilmay, bu chora mavsumda bir marta o‘tkaziladi. Biz ikki marta muntazam ravishda bargdan oziqlantiramiz. – Shundagina o‘simlik kerakli miqdorda azot oladi, – deydi u.

Olimlarning fikricha, tuproqda fosfor va kaliy elementlari yetarli. Ammo ular o'simlik tomonidan so'rilmaydigan shaklda emas. Uning ozgina qismi hazm bo'ladigan shaklga aylanadi, lekin u o'simlikka etib bormaydi.

“Masalan, 5 yoshli sholini oladigan bo‘lsak, birinchi yil urug‘iga ammofos yetarli. Keyin yozda biz 1 marta karbamid bilan oziqlantiramiz. Ikkinchi yil guruchga bir oz ko'proq o'g'it beriladi. Keyingi yillarda ammofos va ammoniy sulfat ko'p miqdorda ekiladi. Ikkinchi yil sholisiga gektariga bir marta 200 kg ammoniy sulfat, 150 kg ammofos va 100 kg karbamid beriladi. Undan keyingi uchinchi yil sholi ham me’yor bo‘yicha boqiladi. Uning miqdori quyidagicha: 150 kg ammofos, 300 kg ammoniy sulfat, 2 ta qo'shimcha oziqlantirish. Birinchi o'g'itlash uchun 100 kg, ikkinchi o'g'it uchun 50-70 kg yoki yana 100 kg o'g'it ishlatiladi. Albatta, urug'ning xilma-xilligi va turiga qarab ozgina og'ishlar bo'lishi mumkin. Bularning barchasini rossiyalik olimlar bilan maslahatlashgan holda aniqlaymiz”, — dedi mutaxassis. Shuningdek, o'g'itlarni qo'llash bosqichiga qat'iy rioya qilish kerak.

Erta yoki kech urug'lantirishdan foyda yo'q.

"Tuproqni yumshatishda taxminan 10 sm. Ammoniy sulfat chuqurlikka sepiladi. Ammofos sholi bilan ekish paytida yoki ekishdan oldin qo'llanilishi mumkin. Yuqori kiyinish amalga oshirilishi kerak va u guruchni bog'lash bosqichida amalga oshiriladi. Bu 3 bargdan 9 barggacha bo'lgan davr. Shuni esda tutish kerakki, haroratga qarab, 7-10 kun ichida guruch unib chiqadi va o'sish bosqichi boshlanadi. Odatda biz ikkinchi qo'shimchani ildiz otish bosqichi boshlanganidan keyin 20-25 kundan ortiq bo'lmagan holda boqamiz. O'rnatishdan keyin qo'llaniladigan azotli o'g'itlar hech qanday ta'sir ko'rsatmaydi. Tupning o'sishi va pishishi davrida fosfor va kaliy elementlariga bo'lgan ehtiyoj ortadi. Biz bahorda beradigan fosforni o'simlik iyul oyida oladi. O'sha paytda bizning fosforimiz eriydi va hazm bo'ladigan shaklda tayyor bo'ladi. Shu bois fermerlarga doim aytaman, barcha murakkab ishlarni belgilangan muddatga qat’iy rioya qilgan holda o‘z vaqtida bajarish kerak”.

Yana bir yangilangan narsa - o'g'itlar og'irligi 900 kg gacha bo'lgan katta qoplarga solinadi. Ilgari 50 kilogrammlik qop o‘g‘itlarni tushirish va yuklash uchun 7-8 kishi safarbar qilingan. Hozir bu ish mexanizatsiyalashgan bo‘lib, u kran bilan ko‘tarilib, darhol dalaga sepiladi.

Mutaxassis sifatida yana bir narsani aytmoqchimanki, fermerlar faqat 1 nav ekish bilan cheklanib qolmasligi kerak. Ketma-ket kamida 2-3 nav ekish o'simlik kasalliklarining oldini olish imkonini beradi.

Lazerli tekislash suvni tejashning samarali usuli hisoblanadi

Ikkinchi yilda ular tushida aytishadi. Har bir mavsumga tayyorgarlik bilan yaqinlashsak ham, baribir lahzalar bor. Shu paytgacha yo‘l qo‘ygan asosiy xatomiz yerni tekislamagan bo‘lsak, derdim. Sholi maydonlarini tekislash avval ham amalga oshirilgan, ammo bunga unchalik ahamiyat berilmagan. Xo‘jaligimizda dalalar lazer yordamida tekislanadi. Tuproqni tekislash mashinasining tepasida lazer o'rnatilgan. Biri yorug'lik chiqaradi, ikkinchisi esa uni oladi. Uskunalar balandroq joyga yetganda, ortiqcha tuproqni olib, erga tashlaydi. Bu texnologiya italiyaliklar tomonidan ixtiro qilingan. O‘sha yurtda bir-birimiz bilan tanishib, uning afzalliklarini ko‘rib, o‘zimizga ham tanishtirdik. Qo'shni Rossiya allaqachon bu usulni qo'llagan.

Tekislangan maydonda suv tejaladi, suv sathi bir xilda saqlanadi. Sholi suv bosgan dalalarda oʻsadi. Atyzning kattaligi 1 gektardan 7 gektargacha. Viloyatda asosan 2,5 gektarga boʻlingan. Biz suv darajasini 25 sm gacha ushlab turamiz. Atyz silliq bo'lmasa, bir joyda suv kam, endi esa bir joyda ko'p to'planadi. Bu ekilgan hosilning hosildorligiga ta'sir qiladi. Shu bois viloyatning ayrim fermer xo‘jaliklari bu usuldan keng foydalanishni boshladi.

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, yaxshi hosil olishning siri birinchi navbatda ekiladigan navlarni to'g'ri tanlashdir. Ikkinchidan, yerlarni tekislash kabi zamonaviy texnologiyalardan foydalanish. Uchinchidan, o'g'itdan to'g'ri foydalanish. Bunday murakkab tadbirlar orqali yaxshi natijalarga erishish mumkin.

Biz texnologiya o‘rniga ta’limni tanladik

“Mag‘jon va K” mas’uliyati cheklangan jamiyati moliyaviy direktori Sagidolla Sizdiqovning aytishicha, korxona yangi mavsumga to‘liq tayyor. “Yoqilgi taqsimlovchi operatori fermer xo‘jaligi hajmiga qarab belgilangan miqdorni yetkazib beradi. Uni bahorgi ish paytida va o'rim-yig'im boshlanganda ajratamiz. Har bir xo‘jalik esa kimdan va qancha o‘g‘it berishni o‘zi hal qiladi.

Qozog‘istonda ishlab chiqarilgan ammofos, karbamid va ammoniy sulfat esa Rossiya va O‘zbekistondan keltiriladi. Yiliga bir marta, narx oshishidan oldin, biz sentyabr-oktyabr oylarida etarlicha buyurtma beramiz. Kompaniyamiz moliyaviy jihatdan barqaror. Demak, tanlov bor. Nafaqat o‘g‘itning narxi, balki kompaniyaning fikr-mulohazalarga tayyorligi, taklif etilayotgan xizmat, mahsulot yetkazib berilishiga ham ahamiyat beriladi. Va mahsulot sifati muhim ahamiyatga ega. Men o'g'itga pul tejashim va xarajatlarni kamaytirishim behuda. Iqtisodiyotimizga kelsak, umumiy xarajatlarning 30 foizi o‘g‘itga, 20 foizi yoqilg‘iga, qolgani esa ishchilarning ish haqi, kommunal to‘lovlar, texnikalar uchun ehtiyot qismlar sotib olishga ketadi. Ya'ni, xarajatlarning asosiy qismini o'g'it tashkil qiladi. Lekin biz uning iqtisodiy samaradorligini inkor eta olmaymiz. Buning sababi, ozuqa moddalarining etishmasligi darhol mahsulotga va uning hosiliga ta'sir qiladi.

Har bir korxonada xarajatlar asosiy, kapital va operatsion bo'linadi. O'g'it - bu qat'iy xarajatlar. Bu yil uning narxi sezilarli darajada oshdi, ya'ni boshqa pozitsiyalar kamayadi. Uskunalar parkini yangilash, har yili bitta qishloq xo‘jaligi texnikasi sotib olish rejalashtirilgan edi. Bu yil biz buni to'xtatdik. Uskunalar va o'g'itlarga bir vaqtning o'zida pul sarflash mumkin emas. Texnologiya o‘rniga o‘g‘itni tanladik va unga ustuvor ahamiyat berdik”, — dedi kompaniya vakili.

Korxona joriy mavsum uchun 1300 tonna donador ammoniy sulfat, 800 tonna karbamid va 760 tonna ammofos oldi.

Dehqonning judoligi bir sochdir

Bu yil narxi oshmagan tovarlar qolmadi. Xarajat aylantirilsa, u tayyor mahsulot va ko'rsatiladigan xizmat narxiga bevosita ta'sir qiladi. Bu bozor qonuni. Masalan, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchilar fosforni 140 tangadan xarid qilgan bo‘lsa, joriy yilda uning narxi 220 tangaga, karbamid 110 tangadan 330 tangaga ko‘tarilgan. Ammoniy sulfat narxi mos ravishda 75 tangadan 200 tangaga oshdi. O‘tgan yili mazut narxi 164 tanga bo‘lgan bo‘lsa, hozir 195. Mutaxassislarning fikricha, narxi hali ham oshishi mumkin.

“Korxona xarajatlari kamida 30-40 foizga oshgan. Moliyaviy barqarorlik, jamg‘arilgan jamg‘arma bor, shu tufayli ish olib borilmoqda. Kichik fermer xo‘jaliklarida esa umuman boshqacha, - deydi Sagidolla Mag‘uiyauli.

"UZMINCHEM" tuproqni agrokimyoviy tahlil qiladi

Korxona vakillarining aytishicha, 2014-yilda tuproq tarkibi agrokimyoviy tahlildan o‘tkazilgan. Biroq, uning natijalari mavjud emas. Shuning uchun tuproq tarkibi va unumdorligi haqida aniq bir narsa aytish qiyin.

“Uzminchem kompaniyasidan ammofos sotib oldik. Ular xizmat doirasida bepul tuproq tahlilini tashkil qilishmoqda. Ular vodiydan namuna olib, o‘zlari tahlil qiladilar. Bu, albatta, juda qulay va zarur chora. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, yaqin kunlarda yerni mineral va o‘g‘itlar bilan boyitish, unumdorligini oshirish bo‘yicha ilmiy ishlar olib borish rejalashtirilgan.

Pishloqdagi suv yoki hal qilinmagan muammo

Qizilo‘rdalik fermerlarning asosiy muammosi suv yetishmasligi. Har yili takrorlanadigan bu muammo tadbirkorlik rivojiga to‘siq bo‘lmoqda. Fermerlar ekin maydonlarini qisqartirishga majbur. Qizilo‘rdaga Sirdaryodan berilayotgan suv kamayishi haqida allaqachon aytila ​​boshlandi. Aniq miqdor kelajakda ma'lum bo'ladi. Shu tufayli dehqonlar sholi maydonlarini qisqartirib, uning o‘rniga bug‘doy va beda ekishgan.

“Mag‘jan and K” mas’uliyati cheklangan jamiyati joriy yilda 5 ming gektar maydonga sholi ekishni rejalashtirgan edi. Suv yetishmasligi sababli ekin maydonlari 300 gektarga qisqarib, 4700 gektarni tashkil qildi.

– Sholi yetishtirish uchun zarur texnologiyani o‘zlashtirib oldik. Kerakli jihozlarni oldik. Biz tayyormiz. Endi suv muammosini hal qilish o‘rniga, sholi ekishni qisqartirish kerak, deyish, albatta, mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi. Muammoni bu tarzda hal qilish noto'g'ri. Bizda qancha mineral boyliklar bor, neftimiz bor. Biz uni suvga almashtirish yo'lini topishimiz kerak. – Sholi ekmasak, ertaga tashqi bozordan sotib olishga qaram bo‘lib qolamiz, – deydi S.Sizdiqov.

O‘tgan yili viloyatda 90 ming gektar sholi ekildi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, bu yil suv bor-yo‘g‘i 70 ming gektarga yetishi mumkin.

Asosiy operatsiyalardan biri qisqartirildi

– O‘tgan yili qurg‘oqchilik tufayli hosil yig‘ib olingandan so‘ng ko‘p joylarda chorva mollarini boqishi uchun somonni yoqib yubormadik. Bu mahalliy ijro hokimiyati va xalqning taklifi edi. Texnologiyaga ko‘ra, sholi somonini yoqib, keyingi yilga yer tayyorlardik. Bundan tashqari, yerni haydash uchun sarflanadigan yoqilg'i va moy narxi ham bor. Bularning barchasini hisobga olib, bitta asosiy operatsiyani qisqartiryapmiz, – deydi agronom A.Pernebekuli.